ANALISIS DIALOG DALAM FILEM MELAYU
Yahya
Othman [1]
Dialog
adalah wahana dalam filem bagi tujuan menyampaikan dan mengukuhkan mesej. Sehubungan itu, penggunaan bahasa di dalam
dialog penting untuk mempamerkan idealisme pengarah melalui skrip yang
ditulis. Dalam konteks penapisan filem di Malaysia, dialog yang digunakan pula
perlu mengikut Garis Panduan Penapisan
Filem, Kementerian Dalam Negeri 2010.
Dialog yang tidak menepati garis panduan yang ditetapkan akan disenyapkan atau adegan berkaitan
dipotong. Permasalahan wujud apabila
filem menggunakan dialog perkataan terlarang dalam pembikinan filem Melayu dan tidak mengikut garis panduan yang ditetapkan. Untuk tujuan tersebut, kajian secara tinjauan
ini meneliti 12 buah filem Melayu dari tahun
2014 hingga 2017 dengan mengenal pasti penggunaan perkataan terlarang melalui
dialog. Filem cereka tersebut dari jenis seram, tahayul,
khurafat, jenayah, aksi, komedi dan
penyiasatan. Analisis dibuat dengan mengenal pasti bahasa tersebut dan mengklasifikasikan
penggunaannya. Dapatan kajian menunjukkan
terdapat trend dalam penggunaan dialog menggunakan bahasa kasar, kesat dan
lucah di dalam filem Melayu. Penggunaan bahasa terlarang diberikan perhatian di
dalam penapisan filem dengan mengambil kira kepentingan dalam sosio budaya dan usaha
memartabatkan bahasa Melayu melalui dialog
dalam perfileman.
Kata
kunci: Dialog, Filem Melayu, Perkataan Terlarang
DIALOGUE ANALYSIS IN
MALAY FILM
Dialogue
is a medium in the movie for the purpose of delivering a message. In that
regard, the use of language in dialogue is important to show the idealism of
directors through scripts written. In the context of film cencorship in
Malaysia, the dialogue used should follow the Film Censorship Guidelines,
Ministry of Home Affair, 2010. Dialogue that do not meet the set guidelines
will be silenced or cut-off scenes. The problem exists when the films uses a prohibited
language dialogue in the making of a Malay films and does not follow the set
guidelines. For that purpose, this research surveyed 12 Malay films from 2014
to 2017 by identifying the use of prohibited language through dialogue. The
fictional films are of the kind of horror, superstition, crime, action, comedy
and investigation. An analysis is made by identifying the language and
classifying its use. The findings show that there are trends in the use of
dialogue using abusive, vulgar and obscene language in Malay films. The use of prohibited
language is given attention in films cencorship taking into account the
importance of socio-culture and efforts to uphold the Malay language through
dialogue in the film.
Key
words: Dialogue, Malay Films, Prohibited
Language
PENDAHULUAN
Dialog mempunyai fungsi yang cukup besar
di dalam filem. Dalam hal ini, Blacker
(1996) menggariskan empat fungsi dialog
di dalam filem iaitu menggerakkan jalan
cerita, mendedahkan aspek perwatakan yang yang tidak digambarkan, menjelaskan
peristiwa lalu dan meletakkan suasana atau atmosfera bagi filem. Untuk merealisasikan
fungsi tersebut, kesedaran berbahasa pula perlu wujud sama ada kepada pelakon
dan penonton. Hal ini disebabkan dialog sebagai wahana komunikasi boleh memberi
impak kepada penonton. Pengguna bahasa
tersebut sama ada secara individu
ataupun kolektif bertanggungjawab sehingga menimbulkan rasa saling memiliki
suatu bahasa. Dengan demikian ia berkemahuan untuk ikut membina dan
mengembangkan bahasa itu. Melalui dialog
dalam filem, kesedaran berbahasa akan terpelihara.
Penggunaan bahasa di dalam dialog filem
diolah untuk menterjemahkan adegan agar lebih realistik. Tanpa dialog yang
baik, penceritaan akan lemah dan kurang meyakinkan penonton. Oleh itu,
dialog dalam filem merupakan medium yang
sesuai untuk mempertajamkan kreativiti di samping mengungkapkan peristiwa.
Kreativiti yang ingin di paparkan melalui tema, plot, watak dan perwatakan jika
diadun dengan penggunaan dialog yang meyakinkan boleh menjadikan filem itu
bermakna dalam penyampaian mesejnya.
Walau bagaimanapun, usaha ini berhadapan
dengan pelbagai cabaran. Cabaran
tersebut datang dari pelbagai dimensi. Antaranya
antara mnenggunakan bahasa yang betul dan baik dengan menggunakan bahasa yang
diunjurkan untuk memenangi cita rasa penonton. Penggunaan bahasa terlarang
sering diungkapkan dalam menyampaikan perutusan di dalam sesuatu filem.
Walaupun pihak penerbit filem faham akan kesan penggunaan dialog bahasa
terlarang, namun mereka berpendapat penggunaan bahasa secara semula jadi
dianggap lebih menarik perhatian
penonton.
Oleh itu dalam tulisan ini akan
membincangkan dan menganalisis tinjauan terhadap penggunaan dialog menggunakan bahasa terlarang dalam
filem Melayu dan cabarannya dalam meningkatkan kesedaran berbahasa dalam industri
filem.
DIALOG
FILEM DAN BAHASA TERLARANG
Dialog
Filem
Filem mempunyai sejarahnya sendiri dan
sering dikaitkan dengan pemikiran dan melalui bahasa yang digunakan melalui dialog yang
digunakan. Dialog dalam filem melalui
penggunaan bahasa saling berkaitan dan memerlukan. Tidak akan terpamer lakonan diskrin tanpa
dialog dengan penggunaan bahasa pelakon yang difahami dan menarik. Maka peranan bahasa sangat dominan dalam
memastikan kejayaan sesebuah filem di samping faktor-faktor yang lain.
Penulis skrip filem menggunakan bahasa
untuk menterjemahkan cerita yang terpendam difikirannya. Pengarah pula akan memikirkan aksi pelakon
menggunakan dialog yang akan menjadikan
idea penulis dan pengarah dapat dijelmakan.
Oleh itu pemikiran tentang bahasa di
dalam filem memerlukan penelitian yang mendalam. Jika penggiat seni melihat bahasa mampu
memberikan impak kepada penonton setelah mereka menonton, maka, ruang dalam
keseluruhan pembikinan filem itu perlu diteliti. Bermula dengan penulis skrip hinggalah kepada
imaginasi penonton perlu diambil
kira.
Soalan-soalan seperti siapa, apa, di
mana, bila, mengapa dan bagaimana merupakan soalan yang biasa dalam kehidupan
berkomunikasi. Soalan-soalan ini
tertanam dalam otak kerana sentiasa bertanya kepada orang lain sama ada secara
sedar atau tidak sedar tentang segala yang dilihat dan dilakukan di dunia.
Jawapan kepada soalan-soalan itu merupakan unsur dalam pemikiran yang digunakan untuk memahami dunia. Dalam konteks
filem, soalan-soalan itu adalah komponen
asas sebuah cerita yang kebanyakannya menggunakan dialog. Untuk
merealisasikannnya, maka bahasa digunakan bagi memastikan persoalan tersebut
terjawab.
Sebagai contoh, dalam filem Sarjan
Hassan, dialog antara Bapak Ajis dan Hassan seperti berikut;
Hassan:
Terima kasih Pakcik.
Bapak Ajis: Ke mana kau nak pergi?
Hassan:
Saya nak cari rumah.
Bapak Ajis: Tak payahlah, di sini rumah kau jugak, sebab
itu aku bawa kau ke mari.
Hassan:
Di sini?
Bapak Ajis: Ya
(Hassan terharu dan menangis. Bapa Ajis memegang bahu Hassan dan bawa
Hassan ke dalam rumah)
Diaog ini juga ringkas dan jelas
maksudnya (A. Rahman A. Hanafiah, 2012).
Namun dalam filem Kongsi, penggunaan
bahasa pasar menjadi boleh menjadi polemik kebahasaan walaupun gaya bahasa itu
sememangnya sesuai dengan adegan dan realiti penggunaannya. Filem Kongsi arahan
Farid Kamil ini banyak menggunakan bahasa pasar dan slanga. Antara dialog yang digunakan ialah “Kalau wa kata talak untung,lu kata wa tipu”,
“Kata ada untung, olang lengki”, “Hai! Boleh la carik makan.”, “ Polis ada
bagus apa? Ada power”, “Ha, makan sudah tiba. Jom makan.”
Bahasa
Terlarang
Menurut Kamus Dewan (2014), bahasa terlarang adalah bahasa/percakapan
yang dilarang/ ditegah daripada diperkatakan.
Bahasa kasar iaitu bahasa yang tidak sopan atau tidak manis
dituturkan (digunakan). Bahasa kesat didefinisikan
sebagai bahasa kasar yang digunakan
untuk percakapan atau tulisan yang menyakitkan hati orang lain apabila
mendengar atau membacanya. Manakala bahasa lucah pula ialah bahasa dengan kata-kata yang tidak
senonoh, tidak sopan atau keji.
Sebarang penyiaran kandungan yang
menggunakan bahasa kasar, kesat dan lucah hendaklah ditegah bagi mengelak
daripada tidak melanggar adab atau kesopanan atau menyinggung perasaan umum. Filem yang mengandungi dialog atau frasa yang
lucah atau menjurus kepada kelucahan dan bahasa kasar dalam sebarang bahasa
adalah tidak digalakkan penggunaannya.
Namun begitu, penggunaannya harus diteliti kesesuaiannya dalam konteks
filem tersebut.
Penapisan aspek bahasa tersebut perlu
mengikut pemberatan seperti berikut: (Rujukan Industri Bengkel Pematuhan
Industri Kandungan: Bahasa Terlarang, Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia, 2017)
(a) Keterlaluan: Menyebut perkataan-perkataan
kelucahan yang melampau seperti menyebut alat kelamin/kemaluan manusia atau
binatang; atau menyamakan manusia dengan binatang yang dianggap jijik atau
kotor; atau menyebut sifat/perilaku manusia yang terkutuk. Contoh: puki, burit,
butuh, babi, anjing, asshole,
motherfucker.
(b) Berat: Menyamakan manusia dengan
binatang atau menyebut alat kelamin/ kemaluan manusia atau binatang; dalam
bahasa/istilah lain yang kurang sopan atau menyebut sifat-sifat /perilaku
manusia yang terhina, contoh: biawak, jalang, barua, bangsat, bitch, fuck.
(c) Sederhana: Menyebut sifat-sifat
manusia yang tidak disukai atau menyamakan manusia dengan binatang yang
dianggap bersifat negatif. Contohnya
perkataan gila, bangang, celaka, kurang ajar, lembu, keldai, monyet, shit, damn.
(d) Ringan: Menyebut sifat-sifat manusia
yang tidak disukai atau menyamakan manusia dengan binatang yang dianggap
bersifat negatif. Contohnya
perkataan lembab, kura-kura,
Terdapat juga perkataan /frasa yang
digunakan hanya dalam kalangan kelompok tertentu. Penggunaan bahasa slanga
banyak digunakan oleh para remaja. Mereka sering menggunakan perkataan yang
direka dan difahami dalam kalangan mereka sahaja. Di dalam filem, penggunaan yang bermaksud
kasar, kesat dan lucah serta boleh
memberi impak kepada penonton. Penggunaan perkataan ini juga perlu dielakkan
jika bermaksud demikian.
Dalam konteks penapisan dan klasifikasi filem, Garis Panduan Penapisan Filem (2010)
Kementerian Dalam Negeri merupakan dokumen penting yang digunakan sebagai
sumber rujukan Ahli Lembaga Penapis Filem (ALPF) untuk menapis filem.
KAEDAH
KAJIAN
Kajian ini dijalankan dengan menggunakan kaedah tinjauan (Burnett, R, 2013). Instrumen kajian adalah berdasarkan data
berkaitan bahasa terlarang yang diambil dari sejarah tapisan filem melalui Sistem Maklumat Penapisan Filem (eFilem), Kementerian
Dalam Negeri. Sistem eFilem
merupakan sistem yang dibangunkan untuk kegunaan Ahli Lembaga Penapis Filem
(ALPF) merekodkan laporan secara dalam
talian bagi semua aktiviti penapisan filem. Sistem ini juga hanya boleh diakses
oleh ALPF yang dilantik. Sistem Maklumat Penapisan Filem (eFilem) merupakan
satu pembangunan sistem aplikasi berasaskan web yang menggunakan sistem
pelayar-pelayar dengan pelbagai fungsi untuk membantu memudahkan segala proses
penapisan Filem yang sebelum ini dibuat secara manual. Pengurusan maklumat
secara elektronik dapat mengurangkan kemungkinan ralat yang berlaku akibat
kecuaian semasa proses dokumentasi (manual).
Filem yang dipilih dari filem cereka
jenis seram, tahyul, khurafat,
jenayah, aksi, komedi dan penyiasatan. Sebanyak 14 buah filem dari tahun
2014-2017 telah dipilih secara rawak dengan mengambil kira terdapatnya data
yang ingin dikumpulkan di dalam filem tersebut. Laporan dari eFilem yang berkaitan
tema dan dialog dikutip dan dianalisis. Data
yang telah dianalisis telah dikategorikan berdasarkan bahasa kasar, kesat,
lucah, dan slanga.
DAPATAN
KAJIAN
Berikut adalah dapatan yang diperoleh
dari aplikasi eFilem, Bahagian Kawalan Filem, Kementerian Dalam Negeri. Aspek
yang diambil kira ialah tajuk filem, tema dan
dialog seperti yang terdapat di dalam laporan penapisan. Cara penulisan
laporan berkaitan dialog telah diubah suai selaras dengan keperluan kajian.
Sindiket
Tema :
Misi seorang pegawai keselamatan untuk menyelamatkan wanita-wanita yang
ditipu oleh agensi yang menjual mereka .
Dialog:
·
Terdapat beberapa
perkataan yang agak keras, keterlaluan dan berunsur lucah di dalam dialog
seperti perkataan ‘sial’ telah dilemparkan beberapa kali ketika dalam
kemarahan dan
·
perkataan-perkataan ‘ boleh try’ ketika seorang pelanggan
memilih gadis untuk memenuhi kehendak seksnya.
Kamar
Seksa
Tema:
Penderitaan emosi dan fizikal yang melibatkan wanita.
Dialog:
Perkataan yang di senyapkan:
·
Dialog antara dua
perempaun ‘I dah dapat you’,
·
dialog ‘aku akan rasa kau sesuatu hari’,
·
perkataan ‘Hei Betina’ dalam dialog,
·
perkataan 'main' dalam dialog “macam baru dapat main’.,
·
perkataan 'main' dalam dialog “main dengan I pun macam tak nak main’.
Lebuh
Raya Ke Neraka
Tema : Misteri iaitu krisis manusia
dengan syaitan. Ketika manusia koma dan
di ambang maut, syaitan cuba untuk terus menggoda manusia supaya terus berbuat
jahat dan mungkar .
Dialog: Dalam filem ini terdapat dialog
yang kasar dan dan kesat
·
seorang lelaki yang
berambut panjang berkata kepada pemandu
lori ‘Pergi
mampuslah kau!
·
seorang lelaki yang
berjubah hitam berkata kepada lelaki
yang berbadan sasa dengan perkataan "Lepas
maghrib, aku mengkedarahlah !'
·
Seorang lelaki yang
berjubah hitam berkata "Ini rumah
aku......he he he....lalu dijawab oleh lelaki berbadan sasa"Syaitan memang menyusahkan".
·
Lelaki pakai jubah
hitam menjawab"Nama lagi Syaitan,
tyson,tysan syaitan"
·
seorang lelaki yang
memakai tudung putih berkata kepada lelaki yang berbadan sasa"Kecil-kecil tak nak mampus,dah besar
menyusahkan orang ".
Minah
Moto
Tema:
Filem bertemakan kemelut percintaan seorang remaja perempuan yang
berjiwa mat motor atau ‘rempit’.
Dialog:
Perkataan bahasa slanga:
·
willie
– aksi mengangkat tayar depan motosikal semasa menunggang motosikal
·
wekang
– aksi mengangkat tayar belakang motosikal semasa menunggang motosikal
·
Port
– menjurus kepada tempat penagih dadah berkumpul yang mana dijadikan sebagai
sarang dadah
·
Senyapkan dialog
seorang perempuan menyebut 'Pisang cheese
rentung kau tu' kepada seorang lelaki di hadapan rumah. Dialog ini berunsur
dwimakna yang menjurus kepada kemaluan lelaki.
·
Senyapkan dialog "lenjan sampai lembik" yang diucapkan
oleh seorang perempuan minah rempit kepada seorang lelaki yang merupakan
habuannya.
·
Filem mengandungi
beberapa bahasa/ dialog/ perkataan kesat seperti berikut:
o ‘Cikaro’ – menjurus kepada perempuan
bohsia sebagai habuan mat rempit yang menang dalam perlumbaan haram
o ‘cingkarong’ – menjurus kepada lelaki
yang menjadi habuan kepada minah rempit yang menang dalam perlumbaan haram
o Dialog
seorang lelaki mengatakan ‘klinik’
dan ‘doktor pakar’ yang merujuk
kepada sarang dadah sebagai klinik, dan penagih dadah sebagai doktor pakar
Bongok
Abang
Long Fadil 2
Tema : Usaha seorang lelaki untuk
membersihkan namanya atas tuduhan dia sebagai pembunuh upahan bersiri.
Dialog:
·
Terdapat beberapa perkataan
bahasa yang kasar dan kesat digunakan namun selari dengan jalan cerita.
Antaranya, “bangsat”, “brainsek” ( bahasa Indonesia), “ betina” dan “penyangak”.
Mendidih
Bro
Tema:
Menjejaki suku kaum terakhir di Asia Tenggara.
Dialog:
Senyapkan sebutan
·
"sunat" dalam dialog "perempuan tak sunat."
·
"potong" dalam dialog "tak potong ma."
·
"tahan" dalam dialog "of course you boleh tahan."
·
"sunat" dalam dialog "dia tak sunat, you tak geli ke?"
·
"Filipinos" dalam dialog "all Filipinos are expensive."
·
"mani" dalam dialog "air mani pekat jadi batu."
·
"must be tight" dalam dialog "two girls must be tight."
·
"air" dalam dialog "pistol air aku pun ada."
Kolesterol
VS Cinta
Tema:
Filem ini bertemakan cabaran dihadapi seorang gadis yang sanggup
berkorban dalam menagih cinta.
Dialog:
Terdapat banyak dialog / bahasa kasar
dan mengelirukan saperti berikut :
·
' ke dia ada bomoh ' yang diucap seorang perempuan di pejabat.
·
'
siapa dia ni, ( herdik ), tiada adab dan
memalukan ' yang diucap seorang lelaki.
·
' awak makan dedak ' yang tidak bermaksud untuk menyindir.
·
Disamping itu terdapat
juga bahasa kasar yang lain saperti 'gatal
' , ' bodoh ' , ' kurang ajar ' penipu '
, ' banyak songel ' , ' santau ' dan ' mandrum ' .
I
Am Not A Terrorist
Tema: Filem ini bertemakan kemelut
seorang pemuda yang terperangkap dalam kancah keganasan gangster yang ganas di
kampungnya.
Dialog:
·
Senyapkan ucapan “Assalamualaikum” yang diberi oleh
seorang lelaki (Abu Zar) kepada lelaki lain .
·
Senyapkan dialog “Holy War” yang diberi oleh seorang
lelaki (Abu Zar) kepada lelaki lain serta pada sarikatanya yang boleh disalah
tafsir sebagai jihad.
·
Senyapkan dialog
seorang wanita yang sedang mempropagandakan jihad kepada wanita lain untuk
merelakan dirinya sebagai pengebom berani mati dan menjadi shahid serta ahli
syurga.
·
Potong perkataan “Demi Allah” daripada sarikata kerana
kontes tidak sesuai.
·
Senyapkan dialog “Masya Allah” yang diucapkan oleh seorang
lelaki (Abu Zar) semasa melihat seorang wanita cantik yang menjadi sasarannya.
Munafik
Tema: Perancangan dan tindakan seorang
pengamal ritual syaitan untuk menghapuskan orang-orang alim di sebuah kampung
tetapi menemui kegagalan.
Dialog: Dialog (berunsur menyindir,
kasar dan kesat)
·
Panggil
Ustaz buat apa.. bayar berapa.. nak kena sedekah kat masjid baru nak kerja...Senyapkan
perkataan ‘ustaz’ dari dialog
tersebut
·
Senyapkan dialog ‘Perempuan murah, jalang macam kau... tempat
kau di neraka jahannam’
·
Dialog ‘ Menyekutukan Allah adalah zalim paling
besar...’. Gantikan perkataan ‘zalim’ dengan perkataan ‘dosa’.
·
Senyapkan dialog ‘Kami’ rmaksud ‘Allah dan Nabi Isa’
disenyapkan
·
Senyapkan dialog ‘…yang Amir sudah lama meninggal…sama dengan
Zulaika’ Dialog ini adalah sangat penting disenyapkan atas dasar kehadiran
watak Amir di sepanjang filem akan menyebabkan filem ini ditafsirkan sebagai
mengandungi adegan-adegan khurafat.lemah/tidak memahami akidah dan boleh
mengelirukan penonton
·
Panggil
Ustaz buat apa.. bayar berapa.. nak kena sedekah kat masjid baru nak kerja...
·
Hati
kau busuk, sebusuk-busuk bangkai anjing hitam
·
Orang
munafik macam kau orang dah tak respect... banyak mana perempuan kau dah
main... pelacur dah main... orang macam kau ni bertuhankan nafsu bukan
bertuhankan Allah.
·
Tak
semua ustaz, alim ulama boleh kita percaya... perangai manusia di luar tu
gunakan agama untuk menghalalkan perbuatan haram mereka
Lu
Mafia Gua Gangster
Tema: Filem genre drama komedi ini bertemakan
jenayah dan pergaduhan sama sendiri angkara perebutan untuk memiliki barang
berharga.
Dialog:
·
Filem ini mengandungi
penggunaan kata-kata kasar dan kesat yang sederhana seperti bodoh; gila; setan, jahanam; bangang dan
seumpamanya.
Perjanjian
Syaitan
Tema: Pembalasan dendam seorang wanita
terhadap perogolnya.
Dialog:
·
Terdapat dialog dwimaksud
berunsur lucah. Abang dah lama tak rasa...
·
Terdapat dialog
konotasi kasar: Orang tua miring, dah tak senter.
Aliff
Dalam 7 Dimensi
Tema : Kecelaruan fikiran seorang lelaki
yang mewarisi saka bapanya sehingga membawa beliau ke alam metafizik.
Dialog:
·
Dialog/Sari kata:
Penggunaan perkataan kasar seperti bodoh
dan bangang.
Doktor
Dukun Dani (2015)
Tema : Seorang lelaki mencari hala tuju
kerjaya beliau setelah gagal pada percubaan pertama.
Dialog:
·
Penggunaan bahasa kasar
: kerja gila ; bongok (2x) ; lembap ;
ni sekor lagi melaun
Puaka
Balai Gombak (2014)
Tema:
Filem ini bertemakan kajian yang dilakukan sekumpulan pengkaji
paranormal untuk mengesahkan kewujudan entiti makhluk halus.
Dialog:
Terdapat banyak dialog dan bahasa kasar
saperti ' kau nak pergi mampus ' , '
bodoh ' , ' setan', ' puaka '. Bagi bahasa kasar yang berat dan keterlaluan
saperti ' anjing ' , ' babi ' , ' Aku
nak kencing kat muka kau ' telah pun dipotong.
PERBINCANGAN
Bahasa
kesat
Bahasa kesat dikatakan sebagai bahasa
yang paling rendah dan tidak boleh digunakan sama ada dalam situasi yang rasmi
ataupun tidak rasmi. Sekiranya bahasa ini digunakan, ia boleh menyakitkan hati apabila
mendengarnya dan boleh menyinggung perasaan orang lain. Selalunya, bahasa ini
digunakan oleh orang yang sedang marah dan tidak mampu mengawal perasaannya,
serta untuk menghina seseorang.
Bahasa kesat digunakan untuk percakapan atau tulisan yang
menyakitkan hati orang lain apabila mendengar atau membacanya (Kamus Dewan
Edisi Keempat, 2005)
Berdasarkan hasil kajian, terdapat 27
perkataan dalam kategori bahasa kesat digunakan di dalam filem Melayu. Perkatan ‘bodoh’ paling banyak digunakan (4)
dan ‘bangang’ (2) dan ‘bongok’ (1).
Perkataan yang membawa maksud mengatakan, menganggap, atau menuduh
dengan sewenang-wenagnya sesorang sebagai bodoh. Manakala penggunaan perkataan bangang dan
bongok digunakan dalam keadaan bahasa basahan.
Kata kesat yang ‘sial’ (1) yang
membawa maksud makian kepada seseorang. Begitu juga dengan perkataan setan (2) dan puaka (1) yang ditujukan kepada
seseorang dengan menyamakannya dengan syaitan atau puaka. Semua perkataan itu memberi konotasi makian yang ka kesat.
Selain itu terdapat juga penggunaan
perkataan yang bermaksud merendahkan orang lain dengan memanggil ‘bangsat’ (1),
penyangak (1), dan ‘penipu’ (1). Perkataan tersebut sering digunakan bagi
menyatakan kemarahan yang melampau.
Kerap juga penggunaan perkataan itu bertujuan untuk menyamakan seseorang
dengan ciri individu yang tidak baik. Penggunaan perkataan ‘gila’ (2) pula
menyamakan sifat individu yang tidak siuman. Oleh itu, kata-kata kesat yang
diungkapkan di dalam dialog bersifat bahasa kasar.
Mampus (2), mengkedarah (1) juga
merupakan perkataan yang bernada kesat apabila digunakan dalam berkomunikasi.
‘mampus’ merujuk kepada perasaan marah apabila sesuatu perkara tidak dapat
diatasi. ‘mengkedarah’ dirujuk kepada
makna makan dalam bahasa kasar.
Bahasa
kasar
Bahasa kasar ialah bahasa yang tidak sopan dan tidak manis
dituturkan atau digunakan. Bahasa ini hanya boleh digunakan dalam keadaan
tertentu dan dengan orang yang tertentu, seperti semasa berhubungan antara dua
atau lebih kawan rapat dan setaraf, serta dalam situasi tidak rasmi, bersifat
peribadi dan tiada kehadiran pihak ketiga.
Bahasa
kasar bermaksud bahasa yang tidak sopan atau tidak manis dituturkan (digunakan)
(Kamus Dewan Bahasa Edisi Keempat, 2005).
Bahasa kasar lazimnya digunakan apabila berhubung dengan rakan-rakan
yang karib dan setaraf serta dalam suasana yang sangat tidak formal. Biasanya
dalam suasana yang bersifat peribadi atau ketidakhadiran orang ketiga.
Bagaimanapun,
kesannya kepada orang lain adalah subjektif, kerana adakalanya bahasa yang
dianggap kasar di kawasan tertentu dianggap gurauan atau bahasa cakap mulut di
kawasan yang lain. Misalnya perkataan celaka diaggap kasar di Selangor, tetapi
dianggap biasa di Melaka.
Dapatan kajian menunjukkan terdapat
tujuh (7) perkataan yang bersifat
kasar. Antaranya frasa ‘kerja gila’, ‘gatal’, ‘penyagak’, ‘penipu’,
‘miring’, ‘lembab’, dan ‘malaun’.
Bahasa Slanga
Menurut Nik Safiah Karim
(1994) bahasa slanga tergolong dalam bahasa yang terhad. Terhad dari segi
jumlah penutur, peranan atau fungsinya dan inventori bahasa itu sendiri. Bahasa
slanga merupakan satu trend komunikasi yang popular kerana melibatkan golongan
remaja dan dewasa dalam pelbagai konteks komunikasi tidak formal. Penggunaannya, tidak terhad kepada komunikasi
verbal tetapi juga melibatkan nonverbal seperti yang terdapat dalam khidmat
pesanan ringkas (sms) dan laman sosial.
Penggunaan bahasa slanga di
dalam filem tidak terkecuali. Filem yang
berfokuskan kalangan remaja sering menggunakan bahasa slanga. Penggunaannya bertujuan untuk menarik
perhatian kumpulan penonton yang sering menggunakan bahasa tersebut. Dapatan kajian
menunjukkan penggunaan bahasa slanga dari beberapa buah filem yang dikaitkan
dengan penggunaan bahasa slanga dapat dinyatakan. Contohnya perkataan Willie, wekang, Port, lenjan
sampai lembik, Cikaro, cingkarong,
brainsek, klinik, doktor pakar.
Bahasa lucah
Penggunaan bahasa lucah
dikenal pasti di dalam beberapa filem Melayu yang dikaji. Antaranya di dalam filem Mendidih Bro yang
mengandungi dialog seperti perempuan tak
sunat, tak potong ma, of course you boleh tahan, dia tak sunat, you tak geli ke?", air mani pekat jadi batu, two girls must be
tight, pistol air aku pun ada. Dialog
ini disenyapkan dalam tapisan filem kerana dianggap keterlaluan dengan maksud
lucah. Di dalam filem Minah Moto pula, terdapat kata
lucah dan sering digunakan oleh mereka yang terlibat di dlam lumba motorsikal
haram. Contohnya seorang perempuan
menyebut 'Pisang cheese rentung kau tu'
kepada seorang lelaki di hadapan rumah. Dialog ini berunsur dwimakna yang
menjurus kepada kemaluan lelaki.
Juga di dalam dialog yang
menyebut "lenjan sampai lembik"
yang diucapkan oleh seorang perempuan minah rempit kepada seorang lelaki yang
merupakan habuannya. Kesemua frasa atau
dialog ini di senyapkan dalam tapisan filem.
Terdapat 18 perkataan/frasa
di dalam dialog berunsur lucah yang dapat dikenal pasti di dalam kajian ini.
Kebanyakan filem yang banyak menggunakan bahasa lucah bertemakan remaja yang
liar, dan bersifat anti sosial.
ISU
DAN CADANGAN
Bahasa
terlarang
Filem Melayu tidak terkecuali dari
menggunakan bahasa yang kasar, kesat dan lucah.
Kecenderungan ini dilihat selari dengan penggunaan kata terlarang dalam
filem Inggeris terutama filem jenis komedi, aksi dan seram.
Berdasarkan penapisan filem dari data eFilem KDN, filem ‘Why Him?’
terdapat hampir 60 perkataan fuck dan
fucking yang dituturkan melalui
dialog. Filem ini diklasifikan sebagai
18 dan perkataan yang membawa maksud kelucahan dibenarkan. Filem ‘The Wolf of
Wall Street’ menuturkan 569 perkataan lucah. Filem tersebut tidak dibenarkan
ditayangkan di Malaysia.
Oleh itu, adalah tidak sesuai jika
penggiat filem Malaysia terikut-ikut dengan trend menggunakan bahasa terlarang
dalam pembikinan filem mereka. Budaya setempat yang lebih menekankan kesantunan
bahasa perlu diberi perhatian. Fungsi filem
untuk berhibur dan mendidik menjadi tunggak dalam berkarya. Kreativiti tidak lahir dari paparan kehidupan
realiti masyarakat penutur bahasa itu.
Kemusnahan tata susila melalui penggunaan bahasa terlarang perlu dielakkan
demi menjamin hasrat memartabatkan bahasa Melayu melalui filem.
Filem,
bahasa dan pemikiran
Bahasa di dalam filem bukan hanya
berfungsi sebagai medium menyatakan mesej. Filem Melayu memerlukan pemikiran
kritis bagi mendidik penonton memperoleh sesuatu yang baharu. Filem yang
struktur bahasanya streotaip boleh membosankan penonton. Bagi filem Melayu, pemikiran luar kotak yang
kritis dapat ditonton melalui filem arahan Dain Said berjudul ‘Interchange’.
Menurut Muhammad Yusof (2016), Dain terbukti ‘pemikir filem’ yang bukan sekadar
bermain ‘extramental subject’ tetapi
menghurai dengan mendalam tentang konsep typically
altering the perspective from their everyday lives. Dain ingin
penonton menyelami dengan lebih mendalam
tentang ‘dunia Interchange’ melalui adegan dan dialog yang disampaikan.
Dalam perspektif yang lain, filem jarang
menjadikan bahasa sebagai bahan ceritanya. Namun di dalam filem ‘Arrival’,
aspek bahasa yang melibatkan makhluk asing telah digarap. Filem Arrival menggunakan kandungan teori
bahasa dalam menyelesaikan masalah yang perlu dileraikan. Menurut Stolworthy (2016), filem ini dipilih sebagai
salah sebuah 10 filem terbaik 2016 oleh Institut Perfileman Amerika (AFI)
meskipun ia tergolong dalam genre sains fiksyen.
Arrival mempersembahkan tema lingustik
yang jarang sekali diketengahkan dalam filem.
Tema ini juga mampu membuatkan
penonton berfikir bahawa bahasa dan
komunikasi boleh membentuk ketamadunan untuk maju ke hadapan. Helmi Afendi
(2017) dan Shazryn Mohd Faizal (2017) di dalam ulasannya terhadap filem ini
mendapati tesis atau jurnal yang pernah ditulis oleh Dr Louise mengaitkan
frasa yang sangat memberatkan peranan bahasa dalam pembinaan sebuah
tamadun. Filem ini mengungkapkan bahasa sebagai
asas tamadun dan senjata pertama dalam peperangan.
Dalam treler filem Jason Bourne, Matt
Damon menunjukkan aksi mencemaskan dan tegang, Dalam dialog dengan suara garau
dan nada perlahan dia berkata, “This is
Jason Bourne”, “I know who I am”, dan “I
remember everything”. Dia hanya menuturkan lapan baris ayat secara berhemat.
Dialog tersebut menggambarkan pemilihan kata atau ayat yang cukup
bermakna bagi menyatakan sesuatu maklumat atau keadaan. Dalam filem, penggunaan
kata yang terlalu banyak dalam sesuatu ayat boleh membosankan penonton. Dalam
filem ini Jason hanya menggunakan 25 baris ayat (Loughrey, 2016) disebabkan
filem ini mementingkan adegan aksi berbanding dialog.
Secara umumnya, bahasa di dalam filem
mempunyai perspektif yang berbeza-beza.
Kehebatan filem boleh diolah dengan menggunakan medium bahasa dan boleh
dipaparkan dengan teknik yang berbeza pula.
KESIMPULAN
Bagi tujuan mempertahankan bahasa
kebangsaan, pihak kerajaan melalui agensinya seperti Dewan Bahasa dan Pustaka
perlu dapat merealisasikan hasrat kerajaan dalam penggunaan bahasa secara baik
dan betul. Manakala pihak industri filem pula tentu ingin menjadikan penggunaa
bahasa sebagai daya penarik kepada penonton sasaran. Mereka mungkin lebih mementingkan aspek
pulangan daripada memikirkan pemantapan bahasa itu sendiri.
Wujud konflik antara soal memperkasa
bahasa Melayu dalam filem dengan keutamaan pembikinan filem. Pengarah filem dan stesen televisyen lebih condong
kepada pasaran media. Pasaran media pula mahukan sesuatu yang senang “disambut”
oleh khalayak mereka ( Hazimah Yusuf, 2000).
Untuk memperkasa bahasa dalam filem, bahasa filem itu harus dimanfaatkan
oleh bahasa pertuturan. Bahasa
pertuturan mesti dijadikan sebahagian bahasa filem supaya bahasa dapat menjadi
peneraju kepada aspek penyampaian bentuk dan kandungan dalam filem.
BIBLIOGFARI
Bernard,
H, R. (2013). Social research methods:
Qualitative and quantitative approaches, London: SAGE
Blacker,
I.R (1996). The elements of screenwriting,
New York : Macmillan
Caviglia, F. (2006). Film dialogue as a resource for promoting language awareness
https://www.academia.edu/645508/Film_Dialogue_as_a_Resource_for_Promoting_Language_Awareness
Hazimah
Yusuf (2000). Pembikin filem dan drama
turut menangani isu bahasa Melayu. http://klikweb.dbp.my/wordpress/?p=1401.
17.11.2017
A. Rahman A. Hanafiah (2011) Dialog filem
Sarjan Hassan dalam https://www.academia.edu/15192502/Skrip_Filem_Sarjan_Hassan
Helmi
Affendi (2017). Ulasan arrival: Filem sai-fai yang menguji kecerdasan penonton
dalam The Patriot, https://www.thepatriots.asia/archives/2764
Muhammad
Yusof (2016). Filem Interchange ajar
berfikir di luar kotak. https://www.thevocket.com/ulasan-filem-interchange/
Nik
Safiah karim & Faiza Tamby Chik (penyusun) (1994). Bahasa dan undang-undang: Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.
Shazryn
Mohd Faizal (2017). ‘Arrival’ naskhah
hebat di luar kotak pemikiran dalam
http://www.mstar.com.my/hiburan/wayang/2017/01/25/arrival/#psWzOFpMQvfmdDHm.99
Stolworthy,
J (2016). Arrival: The climactic final
line of dialogue has been revealed dalam Independent , 28 November 2016.
LAMPIRAN
JENIS BAHASA DALAM FILEM:
KASAR
|
1
|
sial
|
|
2
|
Pergi mampus
|
|
3
|
Lepas maghrib, aku mengkedarahlah
|
|
4
|
Ini rumah aku......he he he....
|
|
5
|
bangsat
|
|
6
|
betina
|
|
7
|
penyangak
|
|
8
|
bodoh
|
|
9
|
penipu
|
|
10
|
santau
|
|
11
|
mandrum
|
|
12
|
bodoh
|
|
13
|
gila
|
|
14
|
setan
|
|
15
|
jahanam
|
|
16
|
bangang
|
|
17
|
Orang tua miring, dah tak senter
|
|
18
|
Bodoh
|
|
19
|
bangang
|
|
20
|
kerja gila
|
|
21
|
bongok
|
|
22
|
lembap
|
|
23
|
ni sekor lagi melaun
|
|
24
|
kau nak pergi mampus
|
|
25
|
bodoh
|
|
26
|
setan
|
|
27
|
puaka
|
KESAT
|
1
|
kerja gila
|
|
2
|
gatal
|
|
3
|
penyangak
|
|
4
|
penipu
|
|
5
|
miring
|
|
6
|
lembap
|
|
7
|
melaun
|
SLANGA
|
1
|
willie
|
|
2
|
wekang
|
|
3
|
Port
|
|
4
|
lenjan sampai lembik
|
|
5
|
Cikaro
|
|
6
|
cingkarong
|
|
7
|
brainsek
|
|
8
|
klinik
|
|
9
|
doktor pakar
|
|
1
|
boleh try
|
|
2
|
boleh try
|
|
3
|
I dah dapat you
|
|
4
|
aku akan rasa kau sesuatu hari
|
|
5
|
Hei Betina
|
|
6
|
main
|
|
7
|
macam baru dapat main
|
|
8
|
main dengan I pun macam tak nak main
|
|
9
|
perempuan tak sunat
|
|
10
|
tak potong ma
|
|
11
|
of course you boleh tahan
|
|
12
|
dia tak sunat, you tak geli ke?
|
|
13
|
air mani pekat jadi batu
|
|
14
|
two girls must be tight
|
|
15
|
Abang dah lama tak rasa...
|
|
16
|
pistol air aku pun ada
|
|
17
|
banyak mana perempuan kau dah main
|
|
18
|
Pisang cheese
rentung
|
LUCAH
[1] Yahya Othman adalah
Ahli Lembaga Penapis Filem Malaysia sejak Julai 2017. Berkelulusan Doktor Falsafah dari Universiti
Putra Malaysia dalam bidang Pendidikan Bahasa (2006). Sebelum ini pernah bertugas sebagai Pensyarah
Kanan di Universiti Kebangsaan Malaysia (2013-2015), Universiti Brunei Darussalam (2008-2012) dan Universiti Putra
Malaysia(1998-2008). Telah menerbitkan tujuh (7) buah buku akademik, sembilan (9) tajuk bab dalam buku, 28 artikel jurnal, artikel untuk malajah DBP,
artikel prosiding seminar serta penulisan modul pembelajaran. Berpengalaman sebagai editor jurnal akademik
semasa di Malaysia dan Brunei Darussalam.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan